Za nami premiera fizycznych wydań trylogii „Władcy Pierścieni”, jednej z najbardziej wyczekiwanych produkcji na nośniku 4K Ultra HD Blu-ray opartych na kultowych powieściach Tolkiena. Nakładem dystrybutora Galapagos filmy trafiły na półki sklepowe 2 grudnia 2020 roku w postaci 9-płytowej edycji, w skład której wchodzą wersje kinowe oraz rozszerzone – obie w wersji UHD. Z zapowiedzi oddziału Warnera dowiadujemy się, iż latem oraz jesienią przyszłego roku planowane są bardziej rozbudowane wydania z materiałami dodatkami oraz zremasterowanymi płytami Blu-ray, których na próżno szukać w obecnie sprzedawanym zestawie.
W nabliższych dniach postaram się rozwiać wszelkie nurtujące Was kwestie związane z premierą trylogii „Władcy Pierścieni” na nośniku UHD, a w dzisiejszym artykule poddam analizie technicznej obraz i dźwięk „Drużyny Pierścienia” w wersji rozszerzonej. Tradycyjnie nie obędzie się też bez porównań do wcześniejszych wersji Blu-ray.
Obraz:
Wersja rozszerzona filmu „Władca Pierścieni: Drużyna Pierścienia” w polskiej edycji UHD została zapisana na dwóch płytach BD-100 w oryginalnych kinowych proporcjach 2,39:1. Uśredniona przepływność dła całego filmu wynosi 65,8 Mb/s. W polskim wydaniu obecny jest również obraz w systemie HDR10 i Dolby Vision oraz szeroka paleta barw DCI-P3.
Część z Was zapewne zaznajomiła się już z zagranicznymi recenzjami edycji UHD, które w zdecydowanej większości są bardzo pozytywne, z maksymalnymi notami za jakość obrazu włącznie. Z drugiej strony część opinii zamieszczonych na forach internetowych już taka entuzjastyczna nie jest, zarzucając obrazowi szereg niedoskonałości i poddając pod wątpliwość, czy aby na pewno pochodzi z nowego skanu w rozdzielczości 4K. Zajmijmy się najpierw tą ostatnią kwestią.
Kadr z polskiej płyty 4K Ultra HD Blu-ray (w SDR) vs. ten sam kadr z polskiej płyty Blu-ray.
W oficjalnych komunikatach prasowych zarówno oddział Warnera, jak i studio postprodukcyjne Park Road Post, biorące czynny udział w przygotowaniu nowej wersji UHD, nie uściślili, czy „Drużyna Pierścienia” powstała na podstawie nowego skanu negatywu w rozdzielczości 4K, który gwarantowałby możliwie najwyższą jakość obrazu. Pozostaje nam więc obracać się w sferze domysłów i przypuszczeń. Za teorią, według której większość filmu powstała na podstawie tego samego źródła, z którego korzystała wersja rozszerzona na niebieskim krążku, świadczy stosunkowo niewielka poprawa w szczegółowości obrazu, niemal identyczne kadrowanie i geometria obrazu, wygląd ziarna oraz gdzieniegdzie widoczne niedoskonałości obrazu występujące dokładnie na tych samych klatkach zarówno w edycji Blu-ray z 2011 roku, jak i nowym UHD. Z drugiej strony np. znaczna część ujęć w Shire oraz w Lothlórien może się poszczycić wyraźnie lepszą szczegółowością obrazu w porównaniu do wersji Blu-ray i w mojej opinii nie można tego przypisać wyłącznie lepszej kompresji i uwypukleniu konturów obrazu, które tu i ówdzie zostało zaaplikowane w nowej odsłonie. Nie wykluczam więc, że pewne sekwencje filmu mogły otrzymać nowy skan, jednak w mojej opinii większość ujęć w wersji UHD powstała na podstawie wcześniej dostępnych źródeł ukończonych w rozdzielczości 2K, tyle że z zupełnie nową korekcją barwną oraz miejscami nieco bardziej odziarnionym i wyostrzonym obrazem.
Nie oznacza to jeszcze czegoś złego, wszak większość dostępnych filmów na nośniku UHD nie jest w natywnym 4K, lecz została przeskalowana z rozdzielczości 2K, a mimo to oferuje znaczną poprawę jakości obrazu względem „niebieskiego” odpowiednika. Nie inaczej ma się sprawa w wypadku „Drużyny Pierścienia”. Od pierwszych minut obraz w nowej odsłonie pozostawia po sobie dużo korzystniejsze wrażenie z nową, bardziej naturalną kolorystyką oraz żywszym i jaśniejszym obrazem ukazującym całą gamę wcześniej niewidocznych detali w jasnych oraz ciemnych partiach obrazu, o czym szerzej napiszę w dalszej części artykułu.
Niefortunne nadmierne odziarnienie oraz wyostrzenie obrazu w moim odczuciu nie stanowią w tym przypadku poważnego problemu, gdyż problematyczne pod tym względem ujęcia dotyczą około kilku procent całości, a nawet w tych najmocniej przefiltrowanych sekwencjach filmu obecne są niewielkie pozostałości ziarna, co sprawia, że w ruchu nie prezentują się tak słabo jak na statycznych zrzutach ekranu. Mimo wszystko spodziewałbym się większej staranności po produkcji tej rangi. Z drugiej strony zdarzają się też sytuacje odwrotne, gdy to na UHD struktura ziarna jest zdrowsza w porównaniu do wydania Blu-ray, co można zaobserwować np. na tle nieba w trakcie przeprawy przez Caradhras oraz w większości nocnych ujęć w Lothlórien. Spora w tym zasługa bardzo dobrej kompresji obrazu, co do której nie mam jakichkolwiek zastrzeżeń.
Fragment obrazu z polskiej płyty 4K Ultra HD Blu-ray (w SDR) vs. ten sam fragment obrazu z polskiej płyty Blu-ray (podniesiony do rozdzielczości 3840 na 2160 pikseli).
Zakończmy na tym etap mniejszych lub większych kontrowersji i przyjrzyjmy się dokładniej temu, co w moim odczuciu zdecydowanie udało się poprawić w nowej odsłonie „Drużyny Pierścienia” na nośniku UHD.
Kolory
Na potrzeby edycji UHD od podstaw wykonano korekcję barwną, nad którą osobisty nadzór sprawował Peter Jackson, reżyser trylogii „Władcy Pierścieni”. Pewnie wielu z Was zastanawia się, czy również i tym razem występują kontrowersyjne zmiany kolorstyczne, jakie zostały dokonane przy okazji pojawienia się wersji rozszerzonej „Drużyny Pierścienia” na niebieskim krążku, a konkretnie przesadnego zazielenienia obrazu m.in. w scenach w Shire, Isengardzie oraz w niemal wszystkich śnieżnych urywkach filmu. Miło mi poinformować, że powyższe sceny pozbawione są turkusu i pod względem korekcji barwnej bardziej przypominają wyglądem obraz, jakim go pamiętamy ze starszych wersji na nośnikach fizycznych (kadr #12). Na tym zmiany się nie kończą i np. nazbyt pomarańczowe zabarwienie obrazu we wnętrzach Bag End oraz Bree zostało znacząco zredukowane w nowej odsłonie. Podobnie postąpiono z niebieskawym odcieniem większości scen nocnych na zewnątrz – w edycji UHD również zostało ono ograniczone lub też całkowicie wyeliminowane (kadr #8). Najmniejsze różnice w kolorach zaszły natomiast w Morii oraz Rivendell, ale i w tych scenach widoczna jest poprawa choćby w postaci bardziej naturalnego odcienia skóry twarzy na UHD.
Fragment obrazu z polskiej płyty 4K Ultra HD Blu-ray (w SDR) vs. ten sam fragment obrazu z polskiej płyty Blu-ray (podniesiony do rozdzielczości 3840 na 2160 pikseli).
W ogólnym rozrachunku dokonane zmiany kolorystyczne oceniam zdecydowanie pozytywnie, a jedyne zastrzeżenia mam do sceny retrospekcji Elronda z 92. minuty filmu rozgrywającej się trzy tysiące lat temu (kadr #20). Peter Jackson uznał, w moim przekonaniu niesłusznie, że cała ta scena w nowym wydaniu powinna się bardziej odróżniać od reszty filmu, stąd też zastosowano zabieg obniżenia nasycenia kolorów oraz drastycznego podbicia kontrastu i rozjaśnienia obrazu w ciemnych partiach obrazu.
HDR
Tradycyjnie to szeroka rozpiętość tonalna odgrywa pierwszoplanową rolę, sprawiając przy tym, że obraz w nowym wydaniu wypada atrakcyjniej z nieporównywalnie większą ilością widocznych detali w jasnych oraz ciemnych partiach obrazu w porównaniu do poprzednich wersji.
Kadr z polskiej płyty 4K Ultra HD Blu-ray (w SDR) vs. ten sam kadr z polskiej płyty Blu-ray.
„Drużyna Pierścienia” masterowana była na monitorze studyjnym Dolby Pulsar o jasności szczytowej 4000 nitów, cieszy więc obecność na płytach technologii Dolby Vision, która zapewni optymalne ukazanie tonów obrazu na większości wyświetlaczy wspierających ten tryb obrazu. Najjaśniejszym punktem filmu jest moment pokonania Saurona w prologu, w którym to wskaźnik jasności zatrzymuje się na wartości 1500 nitów. Poza tym fragmentem jasność szczytowa rzadko kiedy przekracza 800 nitów, mimo to można odnaleźć w „Drużynie Pierścienia” mnóstwo miejsc, którym nadano realistyczny wygląd w stosunku do ledwie 100-nitowego Blu-raya – od scen w Morii (różdżka Gandalfa, walka z Balrogiem), przez blask światła, gdy po raz pierwszy objawia się nam Arwena i Galadriera, po oświetlone nocą Lothlórien.
Wykres jasności szczytowej trybu HDR10 w polskiej edycji UHD
Jednak w celu ukazania Wam, jak wiele HDR wnosi do obrazka, przyjrzymy się dokładniej przyjęciu urodzinowemu Bilba Bagginsa znajdującym się w piątym rozdziale filmu. Na wstępie witają nas fajerwerki osiągające wartość ok. 800 nitów, które w następnych kilku ujęciach raz po raz rozświetlają twarze zaproszonych gości. Te ujęcia w edycji UHD są odpowiednio nasycone kolorem i charakteryzujące się przyzwoitą ilością widocznych detali w jasnych partiach obrazu, podczas gdy na Blu-rayu – wyprane z kolorów oraz częściowo poprzepalane (kadr #17). Podobnie ma się sprawa w następnym ujęciu w trakcie przemówienia Bilba – włosy zebranych gości, świeczki na torcie urodzinowym oraz lampiony nie tylko osiągają ponadnormatywną jasność, ale równocześnie ukazują w tych obszarach więcej detali oraz większe nasycenie kolorów nieosiągalne w tej sytuacji dla obrazu o standardowej rozpiętosci tonalnej (kadr #3). Kilkadziesiąt sekund później mamy scenkę z góry ukazującą główną atrakcję wieczoru, czyli (1000-nitowego) świetlnego smoka wypuszczonego ku niebu przez Merry'ego i Pippina. Jednocześnie na tym ujęciu po lewej stronie ekranu w wersji UHD możemy wyraźnie zaobserwować obrys drzewa, które na Blu-rayu pozostaje ukryte w cieniu.
Odnosząc się do tego ostatniego zagadnienia, czyli widoczności detali w ciemnych partiach obrazu, a raczej ich braku – jest to kolejny imponujący aspekt obrazu dalece przewyższający poprzednie wersje „Drużyny Pierścienia”, a w szczególności wersję rozszerzoną z 2011 roku, która w wielu miejscach otrzymała niedoświetlony wygląd filmu. W samym kilkuminutowym prologu naliczyłem około dziesięciu ujęć, w których na UHD jest zauważalnie sporo więcej detali w cieniach.
Ponadto na potrzeby edycji UHD Peter Jackson poprawił wygląd kilku efektów specjalnych oraz zatuszował niektóre z wpadek na planie „Drużyny Pierścienia”. Wkrótce spodziewajcie się osobnego artykułu poświęconego tej sprawie.
Porównanie obrazu Blu-ray vs Ultra HD w polskiej edycji (po kliknięciu w obrazek zostaniecie przeniesieni do porównywarki)
Obraz w wersji Ultra HD uległ konwersji do SDR / Rec. 709, tak więc głównym zadaniem powyższego porównania jest głównie przedstawienie różnic w rozdzielczości i kompresji obrazu pomiędzy polskim wydaniem Blu-ray i Ultra HD. Pamiętajcie, że wygląd obrazu na wszystkich zrzutach ekranu uzależniony jest od technicznych właściwości Waszych ekranów i przeglądarek.
Wykres bitrate'u wideo na polskiej płycie Ultra HD Blu-ray
Dźwięk:
Dla miłośników lektora mam niezbyt dobrą wiadomość – zarówno w wersji kinowej, jak i rozszerzonej nie przewidziano obecności ścieżki lektorskiej w edycji UHD. Polska wersja językowa występuje wyłącznie w postaci napisów i jest to identyczne tłumaczenie znane z wcześniejszych wydań Blu-ray.
Osobiście jednak nie wyobrażam sobie odsłuchu doskonałej oprawy dźwiękowej trylogii „Władcy Pierścieni” w innej niż oryginalnej formie i to w możliwie jak najlepszej jakości dźwięku. Wszyscy ci, którzy uważają, że niewiele już da się poprawić w realizacji dźwięku względem bezstratnej ścieżki DTS-HD MA 6.1 dostępnej w wersji rozszerzonej na niebieskim krążku, będą musieli zrewidować swoje zdanie po zetknięciu z nowym miksem zaprezentowanym w systemie Dolby Atmos.
Dzięki Atmosowi i wykorzystaniu głośników wysokościowych oraz technologii dźwięku obiektowego przestrzenność dźwięku w „Drużynie Pierścienia” została wzniesiona na najwyższy, wcześniej nieosiągalny poziom dla tego filmu. Najkorzystniej pod tym względem wypadają wszystkie sceny akcji w Morii oraz walka z orkami w końcowych sekwencjach filmu. Nowego życia z ciekawymi efektami góra-dół otrzymał też szereg pomniejszych scen, jak np. lawina śnieżna w trakcie przeprawy przez Caradhras oraz powrót do podziemi Isengardu krebainów, powietrznych szpiegów Sarumana.
Co prawda, kanał LFE nie schodzi poniżej 30 Hz, ale imponująca jest częstotliwość scen, w których subwoofer musi pracować na pełnych obrotach.
Ponadto fenomenalna muzyka stworzona przez kanadyjskiego kompozytora Howarda Shore’a w nowej wersji nie raz sprawia lepsze wrażenie, doskonałym tego typu przykładem jest np. fragment utworu „The Bridge Of Khazad Dum” śpiewanego przez męski chór podczas ucieczki Drużyny przed Balrogiem, który brzmi zdecydowanie bardziej klarownie w bezpośrednim porównaniu do edycji Blu-ray.
Jednym słowem – referencja.
Zalety nowego miksu mogą usłyszeć również osoby posiadające głośniki w „zwykłym” systemie 5.1/7.1 poprzez tu i ówdzie lepszą separację kanałów oraz umieszczenie większej ilości efektów dźwiękowych w kanałach tylnych i surround.
Analiza obrazu i dźwięku wydania 4K UHD przeprowadzona została na następującym sprzęcie: telewizorze LG OLED 65C7V, odtwarzaczu OPPO UDP-203, amplitunerze Denon AVR-X3400H i głośnikach B&W seria 600 5.1.2.
Zdjęcia wydania (po kliknięciu w obrazek możecie zobaczyć go w pełnej rozdzielczości)
Podstawowe informacje z raportu BDInfo:
Disc Title: The Lord of the Rings: The Fellowship of the Ring (EXT.) PT. 1
Disc Size: 73,441,508,058 bytes
Length: 1:45:43.378 (h:m:s.ms)
Size: 72,402,579,456
Total Bitrate: 91.31 Mbps
VIDEO:
Codec Bitrate Description
----- ------- -----------
MPEG-H HEVC Video 67684 kbps 2160p / 23.976 fps / 16:9 / Main 10 @ Level 5.1 @ High / 10 bits / HDR10 / BT.2020
* MPEG-H HEVC Video 2099 kbps 1080p / 23.976 fps / 16:9 / Main 10 @ Level 5.1 @ High / 10 bits / Dolby Vision / BT.2020
AUDIO:
Codec Language Bitrate Description
----- -------- ------- -----------
Dolby TrueHD/Atmos Audio English 3448 kbps 7.1 / 48 kHz
SUBTITLES:
Codec Language Bitrate Description
----- -------- ------- -----------
Presentation Graphics Polish 21.255 kbps
Pełny raport BD-info dostępny jest pod odnośnikiem: „Władca Pierścieni: Drużyna Pierścienia” – raport BDInfo z płyty Ultra HD Blu-ray.
Specyfikacja:
|
Dystrybucja |
Galapagos |
|
Data wydania |
02.12.2020 |
|
Opakowanie |
Amaray |
|
Czas trwania [min.] |
228 |
|
Liczba nośników |
3 (1x wersja kinowa, 2x wersja rozszerzona) |
|
Obraz |
Aspect Ratio: 16:9 - 2.39:1 |
|
Dźwięk oryginalny |
Dolby Atmos angielski |
|
Polska wersja |
Napisy |
Kompletne informacje na temat wydania Ultra HD Blu-ray z filmem „Władca Pierścieni: Drużyna Pierścienia” znajdziecie na Filmoskopie.
Gdzie kupić wydanie trylogii „Władcy Pierścieni”:
zdj. Galapagos / Warner Bros.