John Williams & Steven Spielberg: The Ultimate Collection [3CD+DVD] - recenzja wydania

Tadeusz Skarbek
29 marca 2017
Artykuły

17.03.2017 roku do sprzedaży w większości polskich sklepów muzycznych trafił czteropłytowy zestaw, zatytułowany „John Williams & Steven Spielberg: The Ultimate Collection”. Poniżej jego recenzja. Zapraszamy do lektury.

John Williams „John Williams & Steven Spielberg: The Ultimate Collection” [3CD+DVD]

(Sony Classical/Sony Music Poland, 2017)

Recenzja muzyki zawartej na płytach CD:

Trwająca ponad 40 lat współpraca pomiędzy Stevenem Spielbergiem a Johnem Williamem, zaowocowała dwudziestoma dziewięcioma filmami. Od 1974 roku, czyli kinowego debiutu reżysera, „Sugarland Express” aż po „The BFG – Bardzo Fajnego Giganta” z 2016 roku. Na tym jednak nie koniec, bowiem na 2018 rok zaplanowano premierę produkcji science fiction „Ready Player One”, a rok później do kin ma trafić długo zapowiadana, piąta odsłona przygód Indiany Jonesa. Przez ten czas tylko dwa razy zdarzyło się, że Spielberg skorzystał z usług innych kompozytorów: za „Kolor purpury” (1985) odpowiadał Quincy Jones, zaś za „Most szpiegów” (2015) – Thomas Newman. Choć po prawdzie do tego grona należałoby dodać dwa poniższe tytuły: „Poltergeist” (1982), do którego amerykański filmowiec napisał scenariusz i następnie go wyprodukował, a według krążących wśród branży informacji, wyreżyserował także niemal połowę materiału oraz nowelową „Strefę mroku” (1983) – do obu tych obrazów muzykę dostarczył Jerry Goldsmith.

Wróćmy jednak do Williamsa. Dziś trudno wyobrazić sobie filmy Spielberga bez partytur i rewelacyjnych tematów tego utytułowanego Artysty. Każdy kinoman na świecie zna główny motyw ze „Szczęk” czy marsz z „Poszukiwaczy zaginionej Arki”. Długo by wymieniać. Ograniczmy się do lakonicznego, ale jakże trafnego stwierdzenia, że kino twórcy „E.T.” straciłoby połowę swojej siły oddziaływania i magii, gdyby nie muzyka Johna Williamsa. Jego dorobek jest tak liczny, iż nie sposób pomieścić, nawet na kilkupłytowej składance, wszystkich najważniejszych i ikonicznych utworów, które od razu kojarzą się nam z obrazami trzykrotnego zdobywcy Oscara.

Zadania stworzenia w miarę reprezentatywnego przekroju przez twórczość obu gigantów, podjęła się wytwórnia fonograficzna Sony Classical, od bardzo dawna współpracująca z Williamem, wydająca większość jego ścieżek dźwiękowych i innych dzieł, niekoniecznie związanych z kinem. Wynikiem tych prac jest czterodyskowy box „John Williams & Steven Spielberg: The Ultimate Collection”. Należy jednak podkreślić, że płyty numer 1 i 2 od lat są już dostępne na rynku (odpowiednio od 1991 i 1995 roku), a premierowy materiał zawarto na krążku trzecim i DVD.

Spośród tych dwudziestu dziewięciu wspólnych produkcji, na albumie znalazło się miejsce aż dla dwudziestu pięciu. Te brakujące cztery to: serial „Amazing Stories” (Spielberg wyreżyserował odcinek „The Mission” z Kevinem Costnerem), „The Lost World: Jurassic Park”, „A.I. – Sztuczna Inteligencja” (tych dwóch szkoda najbardziej) i „Wojna światów”. No coż, nie można mieć wszystkiego. Skoncentrujmy się więc na tym, co jest na płytach.

Przedstawianie zawartości różnego rodzaju muzycznych antologii, siłą rzeczy, wiąże się z nieco odtwórczym i schematycznym podejściem do zagadnienia. Toteż pominiemy te najbardziej oczywiste utwory z serii Indiana Jones, „Szczęk”, „E.T.”, „Bliskich spotkań trzeciego stopnia”, „Parku Jurajskiego” czy „Listy Schindlera”, albowiem są one na tyle rozpoznawalne i obecne w świadomości słuchaczy i widzów, że ich ponowne opisywanie mija się z celem. Skoncentrujemy się zatem na mniej znanych szerszemu gronu tematach, dowodząc, że także mają również wiele ciekawego do zaoferowania potencjalnym odbiorcom niniejszego słuchowiska.

I tak, z woluminu pierwszego wypada wspomnieć o delikatnym motywie z trochę zapomnianego dziś melodramatu „Na zawsze” (1989), tutaj zaserwowanego w formie suity, w iście magicznej oprawie. Marszowy temat z „1941”, slapstickowej komedii wojennej, jednej z nielicznych finansowych porażek w filmografii reżysera (dodajmy niezasłużonej zresztą), odznacza się dynamizmem i potężnym brzmieniem, idealnie wpasowując się w zawrotne tempo filmu. Chwili wytchnienia dostarczy nam spokojna, w wydźwięku raczej optymistyczna, zanurzona w klimacie amerykańskiego południa melodia z kina drogi, jakim niewątpliwie jest „Sugarland Express”.

Z kolei płyta druga, przynosi nam niejako rozwinięcie tego, co oferuje uprzednia, pierwsza część. „Dwójka” nadal pozostaje w eskapistycznym tonie twórczości Spielberga, okazyjnie złamanym przez dwie pozycje z „Listy Schindlera”, która w końcu przyniosła jego twórcy upragnionego, reżyserskiego Oscara, a Williamsowi, jak na razie, ostatnią z pięciu statuetek Amerykańskiej Akademii Filmowej. Aż pięć utworów pochodzi z baśniowego „Hooka” (1991). Ktoś pewnie spyta, dlaczego tyle, skoro sam obraz nie należy do szczytowych osiągnięć filmowca? Otóż, broni się on muzyką właśnie, z imponującą i różnorodną melodyką, doprawiona szczyptą nostalgii i szansą powrotu do szybko mijającego dzieciństwa. Magia, klimat przygody i odrobiny sentymentalizmu w jednym. Po prostu, powinno się znać.

Natomiast, jeśli chodzi o najświeższą w zestawie propozycję z numerem trzecim, w wielkim uproszczeniu zawierającą „późniejszego i bardziej dojrzalszego Spielberga w pigułce”, warto pochylić się nad potężnym „Dry Your Tears, Afrika” z historyczno-kostiumowego dramatu sądowego „Amistad”. W pamięci na długo pozostaje, wysuwający się na pierwszy plan, dziecięcy chór, nieco odmiennie poprowadzony niż na oryginalnym albumie z 1997 roku. Całość brzmi ciut sentymentalniej i romantyczniej wobec, mającego znamiona triumfu, wzorca. W przypadku „Złap mnie, jeśli potrafisz”, mamy bardzo rozbudowany, składający się z trzech części, przykład jazzowego Williamsa. Fakt ten nie powinien dziwić, bowiem ogół „Escapades” na stałe zadomowił repertuarze współczesnej symfoniki. Można się o tym przekonać, oglądając zarejestrowany w Los Angeles koncert z 2014 roku, „A John Williams Celebration”, dostępny także na DVD i Blu-ray, a co jakiś czas emitowany w TVP Kultura.

Odrobinę zmienione aranżacje poszczególnych utworów, tych wspomnianych wcześniej, jak i z filmów „Czas wojny”, „Lincoln” czy „The BFG”, w drastyczny sposób nie odbiegają od oryginałów, acz są na tyle charakterystyczne i zauważalne, iż mogą stanowić ciekawą alternatywę dla wcześniejszych wersji płytowych.

Na koniec należy postawić jedno zasadnicze pytanie: czy osoby, posiadające w swoich kolekcjach pełne soundtracki z muzyką Williamsa do filmów Spielberga, znajdą na tej kompilacji coś nowego, czego nie znały wcześniej? Odpowiedź inna niż twierdząca, nie wchodzi w rachubę. Raz, że otrzymujemy w jednym miejscu najważniejsze, mniej lub bardziej znane, tematy. Dwa, że są to wersje utworów, specjalnie przygotowane dla tego wydawnictwa, a dodatkowo wychwycenie wszystkich niuansów między nimi a tymi, znanymi z filmów i ścieżek dźwiękowych, stanowić może nie lada wyzwanie i świetną zabawę dla fanów. Wartością samą w sobie, jest też idealne zbalansowanie wszystkich ważnych elementów, cechujących dobre składanki: liczy się nie tylko treść (odpowiedni dobór materiału), ale i zaprezentowana forma (kolejność występowania kawałków, czas ich trwania). To także znakomita propozycja dla tych, którzy pragną dopiero wyruszyć w muzyczną podróż poprzez bogactwo fascynujących dźwięków Johna Williamsa i jednocześnie wniknąć w świat, widziany oczami (obiektywem kamery) Stevena Spielberga. Przy okazji, nie ma też potrzeby wydawać od razu kilkuset (i więcej złotych) na poszczególne płyty, co także przemawia na korzyść tegoż zestawu.

Muzyka na płytach

Spis utworów:

CD1 (The Spielberg/Williams Collaboration):

Raiders of the Lost Ark – Raiders March (5:11)
Always – Theme (5:31)
E.T.: the Extra-Terrestrial – Adventures on Earth (9:47)
Sugarland Express – Theme (3:35)
Jaws – Theme (2:57)
Jaws – Out to Sea/The Shark Cage Fugue (4:23)
Empire of the Sun – Exsultate Justi (4:57)
Indiana Jones and the Temple of Doom – Parade of the Slave Children (4:53)
E.T.: the Extra-Terrestrial – Over the Moon (2:11)
1941 – March (4:14)
Empire of the Sun – Cadillac of the Skies (4:58)
Indiana Jones and the Last Crusade – Scherzo for Motorcycle and Orchestra (2:48)
Close Encounters of the Third Kind – Excerpts (9:46)

Czas trwania płyty CD1: 65:11

CD2 (Williams on Williams: The Classic Spielberg Scores):

E.T.: the Extra-Terrestrial – Flying (3:38)
Jurassic Park – Theme (5:29)
Schindler’s List – Remembrances (6:24)
Hook – Flight to Neverland (4:41)
1941 – The Battle of Hollywood (includes the Irish folk song „The Rakes of Mallow”) (4:59)
Hook – Smee’s Plan (3:33)
Jaws – The Barrel Chase (5:34)
Jurassic Park – My Friend, The Brachiosaurus (4:39)
Empire of the Sun – Jim’s New Life (3:43)
Close Encounters of the Third Kind – The Dialogue (3:28)
Hook – The Lost Boys’ Ballet (3:59)
Schindler’s List – Theme (3:55)
Raiders of the Lost Ark – The Basket Chase (4:17)
Hook – The Face of Pan (4:23)
Hook – The Banquet Scene (6:08)

Czas trwania płyty CD2: 68:50

CD3 (The Spielberg/Williams Collaboration Part III):

Indiana Jones and the Kingdom of the Crystal Skull – The Adventures of Mutt (3:37)
Amistad – Dry Your Tears, Afrika (3:43)
The BFG – The BFG (7:32)
Lincoln – With Malice Toward None (4:44)
The Adventures of Tintin – The Duel (3:13)
Minority Report – A New Beginning (3:36)
Catch Me If You Can – Escapades for Alto Saxophone and Orchestra/Movement 1: Closing In (3:03)
Catch Me If You Can – Escapades for Alto Saxophone and Orchestra/Movement 2: Reflections (7:38)
Catch Me If You Can – Escapades for Alto Saxophone and Orchestra/Movement 3: Joy Ride (5:35)
Raiders of the Lost Ark – Marion’s Theme (4:01)
Saving Private Ryan – Hymn to the Fallen (4:22)
War Horse – Dartmoor, 1912 (6:56)
The Terminal – Viktor’s Tale (4:35)
Munich – Prayer for Peace (3:34)
The Unfinished Journey – Immigration and Building (5:24)
Lincoln – With Malice Toward None (Alternate Version) (3:21)

Czas trwania płyty CD3: 74:54

Opis i recenzja zawartości płyty DVD:

Na płycie DVD, oznaczonej kodem regionalnym z cyferką zero, znajduje się 24-minutowy dokument „Steven Spielberg & John Williams: The Adventure Continues”. Jego realizatorem jest niezwykle ceniony w branży, historyk kina Laurent Bouzereau. Ktokolwiek miał styczność z arcyciekawymi i wyczerpującymi temat, making ofami filmów Spielberga, obecnymi na DVD i Blu-ray, wie, że jest to osoba na właściwym miejscu. Wystarczy wspomnieć choćby kilkugodzinne dokumenty o produkcji „Szczęk”, cyklu „Indiana Jones” czy „Jurassic Park”.

Materiał z tegoż boxu został zapisany w systemie NTSC w formacie anamorficznym 16:9 (o proporcjach obrazu 1.78:1) oraz zaopatrzony w bezstratny format dźwięku LPCM 2.0. Szkoda, że audio nie jest w 5.1, wówczas moglibyśmy mieć przyjemność posłuchać muzyki w wydaniu koncertowym z mixem trochę odmiennym niż ten stereofoniczny, obecnym na CD. Zawiera on jeden długi rozdział (trwa tyle, ile dokument), toteż zachodzi konieczność przewijania do tego fragmentu, który nas najbardziej interesuje. Niewielka to niedogodność, zważywszy na krótki czas trwania całości. Menu statyczne, bez żadnego podkładu muzycznego, brak jakichkolwiek napisów, nawet angielskich.

Pewnym rozczarowaniem jest długość dokumentu, jednakże jego zawartość merytoryczna wynagradza nam po części tę wadę. Wypowiedzi kompozytora i reżysera przeplatane są fragmentami, zarejestrowanej 28.09.2016 roku w Kalifornii, sesji nagraniowej materiału, zawartego na płycie CD numer trzy. Mamy więc unikalną okazję podpatrzyć Williamsa, jak prowadzi orkiestrę, a usłyszymy urywki prawie wszystkich utworów z części trzeciej owej kompilacji, z wyjątkiem „Czasu wojny” i „Monachium”. Panowie opisują przebieg wieloletniej współpracy, począwszy od „Sugarland Express”, przytaczają także parę ciekawych anegdot. Opowiadają przy tym z lekkością i niekiedy humorem, bez zbędnego patosu. Krótko mówiąc, spotkanie starych przyjaciół, z których każdy postanowił podzielić się kilkoma trafnymi spostrzeżeniami odnośnie podejścia tej drugiej osoby do partytur, pisanych na potrzeby srebrnego ekranu.

„Steven Spielberg & John Williams: The Adventure Continues” będzie więc znakomitym uzupełnieniem naszej kolekcji filmów twórcy „Listy Schindlera”. Dla fanów Maestro, muzyki filmowej i dorobku amerykańskiego reżysera rzecz bez wątpienia warta uwagi.

Czas trwania dokumentu na płycie DVD: 24:06

Materiał na DVD

Opis i prezentacja wydania:

Zbiorcze pudełko (o grubości ok. 15 mm) zestawu „John Williams & Steven Spielberg: The Ultimate Collection” mieści trzy płyty CD, jedną DVD i kolekcjonerski booklet. Do wykonania opakowania wykorzystano dość solidny materiał, aczkolwiek tekturka mogłaby być nieco grubsza i sztywniejsza, a tym samym bardziej wytrzymała. Front, tył i grzbiety samego kartonika są delikatnie matowe, nie zdobią ich żadne wypukłe nadruki, co w zasadzie koresponduje z minimalizmem ogółu.

Wszystkie cztery płyty zapakowano do wytrzymałych tekturowych kopert, grubości ok. 2 mm. Zapewne ze względów finansowych, nie zdecydowano się na wariant z digpackami czy też grubym, plastikowym pudełkiem typu jewel case z czarnym wnętrzem. Na szczęście, tekturki są na tyle luźne, iż dyski wyjmuje się z nich bez większego problemu, nie ma więc potrzeby przekładania ich do białych, papierowych kopert i dodatkowego zabezpieczania przy pomocy specjalnych folii ochronnych z paskiem. Jest to w zasadzie jedyna wada tego wydania, reszta elementów składowych nie budzi raczej większych zastrzeżeń.

Obszerną książeczkę, bo liczącą aż 28 stron, wydrukowano na grubszym niż zwykle, błyszczącym papierze kredowym. Booklet tradycyjnie zawiera spis utworów (strony nr 7, 13 i 19) oraz listę osób odpowiedzialnych za przygotowanie i nagranie albumów (strony nr 10, 15, 22 i 26). Znalazło się ponadto miejsce dla kilku tekstów o muzyce Johna Williamsa z obrazów Stevena Spielberga. Autorem dwóch z nich jest Jon Burlingame, dziennikarz piszący dla periodyku „Variety” (strony 3 i 4 oraz 20, 21 i 22). Dwa kolejne wpisy wyszły natomiast spod pióra samego reżysera, który prawie zawsze opatruje krótkim i celnym komentarzem ścieżki dźwiękowe swoich filmów, a zaczerpnięte zostały one wprost ze składanek, wydanych uprzednio w 1991 roku (strony 8 i 9) oraz 1995 roku (strony 14 i 15).

Szata graficzna boxu prezentuje się skromnie, bez zbędnych wizualnych udziwnień (tutaj najważniejsza jest bowiem muzyka). Kolorem dominującym jest czerń: tak jest w przypadku pudełka, kopert, nadruków na płytach i książeczki. Wyjątkiem są grafiki na frontach tekturek do dwóch pierwszych dysków. Najlepiej wypada, co nie powinno dziwić, okładka CD1, którą opatrzono rysunkiem, specjalnie przygotowanym dla kompilacji z 1991 roku – jego autorem jest Drew Struzan, artysta mający na koncie wiele pamiętnych plakatów kinowych do filmów duetu Spielberg/Williams. Booklet natomiast zdobią liczne zdjęcia bohaterów niniejszego zestawu, a pochodzą one z różnych lat ich działalności, w tym i z sesji nagraniowej z 2016 roku. Możemy także zobaczyć na nich kompozytora w czasie dyrygowania orkiestrą i rozmów z reżyserem.

Reasumując: choć cena zestawu nie należy do niskich, a sam box, mimo posiadania pewnych mankamentów, jest godnym polecenia, znakomitym wydawnictwem, w większości legendarnej już muzyki – nie powinno go zabraknąć w zbiorach entuzjastów twórczości Johna Williamsa i Stevena Spielberga.