Styczeń 2022. Nad pewną fundacją o łacińskiej nazwie i z zakazem rozwodów na sztandarach gromadzą się czarne chmury. Oto bowiem rozgoryczony mąż-rogacz wbija do siedziby organizacji i prawie obija facjatę kochankowi swej ślubnej. Źródła nie wskazują jednogłośnie, czy do obicia rzeczywiście doszło. Ale do wbicia – owszem. Jedno jest pewne: fundację, która była jako ten młot na cywilizację śmierci, czeka rozłam. Jest i smutno (na prawym biegunie) i śmiesznie (w Internetach). Smutnych i śmiesznych jest też sześć filmów o rozwodach, których lista niech uczci memogenne okoliczności, w jakich się znaleźliśmy.
„Rozstanie” (2011)
Skoro już o bogoojczyźnianych frazesach mowa, rozpocznijmy naszą podróż od kraju ajatollahów. Asghar Farhadi to bez wątpienia jedna z najjaśniejszych gwiazd na firmamencie irańskiego kina. Jego „Rozstanie” było pierwszym filmem z Iranu nagrodzonym Oscarem za najlepszy obraz nieanglojęzyczny. Simin i Nader są małżeństwem w kryzysie. By zdecydować, z kim po rozwodzie zostać ma ich córka, spotykają się w sądzie. Zarówno u Farhadiego, jak i na przykładzie pozostałych filmów z naszej listy zobaczymy, że „kino rozwodowe” to zazwyczaj kameralne starcie aktorskich osobowości. W „Rozstaniu” nie ma bohaterów jednoznacznych. Każda postać jest jak kłębek emocji i sprzeczności. Nasza sympatia to dla jednej, to dla drugiej ze stron zmienia się niczym w kalejdoskopie. Wszystko to ratuje obraz Farhadiego przed nachalnym moralizatorstwem. Przy okazji obserwujemy cały przekrój irańskiego społeczeństwa. Widzom, którzy po seansie odczuwają niedosyt, polecamy zrealizowaną we Francji i dotykającą podobnej tematyki „Przeszłość” tego samego twórcy.
„Historia małżeńska” (2019)
„Każdego dnia budzę się z nadzieją, że umarłaś” – wykrzykuje mąż w stronę żony. Takich scen, zagranych na najwyższej nucie bólu, jest w „Historii małżeńskiej” wiele. Film Noaha Baumbacha to wiwisekcja na organizmie rozpadającego się związku. Każdy dialog obnaża nerw po nerwie. Ale coś w tym małżeństwie ciągle żyje, coś jeszcze się miota. Co sprawiło, że obraz Baumbacha niemal z miejsca stał się klasykiem kina traktującego o trudnych rozwodach, stawianym w jednym rzędzie choćby ze „Scenami z życia małżeńskiego” Bergmana? Przede wszystkim bezlitosny realizm o co najmniej dwóch źródłach. Po pierwsze, „Historia małżeńska” jest filmem zagranym bezbłędnie, pojedynkiem dwóch aktorskich żywiołów: Scarlett Johansson i Adama Drivera. Po drugie, reżyser pozostawił na ekranie odbicie własnych przeżyć. Sam bowiem miał za sobą rozpad małżeństwa. Echem tego wydarzenia jest również, nakręcona 14 lat wcześniej, „Walka żywiołów”, która o rozstaniu opowiada równie prawdziwie jak „Historia małżeńska”, choć nie stroni przy tym od absurdalnego humoru.
„Zmowa pierwszych żon” (1996)
A teraz, jak w mych szczenięcych latach śpiewała Kasia Kowalska, „coś optymistycznego”. Choć może lepiej byłoby zanucić „Facet to świnia”. Najbardziej podnoszący na duchu film naszej listy rozpoczyna się od samobójstwa. Kobieta odbiera sobie życie przez męża-szubrawca. Na pogrzebie zjawiają się trzy dawne przyjaciółki zmarłej, które, również skrzywdzone przez małżonków, poprzysięgają męskiemu rodowi srogą zemstę. W roli przyjaciółek trzy gracje – Bette Midler, Diane Keaton i Goldie Hawn. Energia, jaką wnoszą na plan, jest nie do podrobienia. Choć to komedia z gatunku tych niegłupich, niekiedy scenariusz i dialogi nieco niedomagają. Wtedy widać, jak bardzo film opiera się na mocnym stelażu z trzech aktorskich talentów. „Zmowa pierwszych żon” krzepi i z feministycznym sznytem pokazuje siłę żeńskiej przyjaźni. Warto dotrwać do końca, by usłyszeć kultowe „You Don’t Own Me” w wykonaniu trio Midler-Keaton-Hawn.
„Niemiłość” (2017)
Żenia i Borys już dawno postanowili się rozwieść. Pozostaje tylko kwestia opieki nad małym Aloszą. Szybko okazuje się, że syn nie jest potrzebny do życia ani matce, ani ojcu. Pewnego dnia chłopiec znika. „Niemiłość” to przede wszystkim wszechogarniający chłód, obecny już od pierwszych kadrów. Reżyser Andriej Zwiagincew pokazuje nam las nagich drzew pogrążony w zimowej ciszy. Przenikliwe zimno nie odpuszcza: chłód panuje za oknem, w sercach bohaterów, ale też – widzów. Bo historia, którą opowiada Zwiagincew, to historia uniwersalna. Niechęć do dziecka, którego nigdy nie chciałeś i nie mogłeś pokochać, gorycz wywołana życiowymi wyborami i ich konsekwencjami, pogarda dla ludzi mijanych na ulicach. Zewsząd wypływa „niemiłość”. I jeśli z wcześniejszego „Lewiatana” przebijała nadzieja, to tutaj nie ma sensu jej szukać – brak miłości to też brak nadziei.
„Pani Doubtfire” (1993)
Dowód na to, że sławetny „chłop przebrany za babę” może śmieszyć inteligentnie. Tę historię pewnie już znacie. Z dnia na dzień na głównego bohatera spada lawina nieszczęść: traci pracę, rozwodzi się z nim żona, a dzieci od tej pory może widywać jedynie raz w tygodniu. Ale nasz protagonista nie zamierza się poddawać. Ma genialny plan: w przebraniu starszej pani zatrudnia się jako pomoc domowa u byłej żony. W tym niezwykłym melanżu komedii i dramatu najjaśniej błyszczy, rzecz jasna, nieodżałowany Robin Williams. A sam film można śmiało nazwać terapeutycznym – co rusz na twarzy widza wykwita uśmiech, czasem poleci łezka i na duszy jakoś tak cieplej…
„Sprawa Kramerów” (1979)
Jeszcze jeden w naszym zestawieniu przejmujący obraz o dramacie ludzi takich jak my. I kolejny dowód na to, jak doskonałe aktorstwo wynosi z pozoru prostą historię na wyżyny. Po jednej stronie barykady mamy kochającą matkę (w tej roli Meryl Streep), która dla rodziny porzuciła samą siebie. Po ośmiu latach związku decyduje się na desperacki krok: chce wrócić do punktu wyjścia i nadrobić to, co utraciła, kładąc przy tym na szali miłość do dziecka. Naprzeciwko niej staje mąż (Dustin Hoffman), który na tyle zatracił się w pogoni za zawodowym sukcesem, że przeoczył moment, gdy w jego małżeństwie zaczęło być naprawdę źle. Dopiero decyzja żony otwiera mu oczy. Czy dla Kramerów jest jeszcze szansa? Czy i jak uda się rozwiązać węzeł tłumionych przez lata emocji?
Uff, to był prawdziwy rollercoaster emocji. Nasza lista filmów, w których miłość ustępuje miejsca nienawiści, naturalnie, nie wyczerpuje tematu. Dodalibyście coś od siebie?
zdj. Columbia Pictures / Netflix / Paramount Pictures